Biologia w klasie III liceum – wymagania programowe rozszerzone
TREŚCI
dla klasy III
|
WYMAGANIA SZCZEGÓŁOWE
Uczeń po 7 trymestrze:
|
1. Enzymy.
|
opisuje budowę enzymu
białkowego
wyjaśnia przebieg
katalizy enzymatycznej
rozumie, na czym polega
swoistość enzymów
określa czynniki
warunkujące ich aktywność (temperatura, pH, stężenie soli, obecność
inhibitorów lub aktywatorów)
podaje przykłady różnych
sposobów regulacji aktywności enzymów w komórce (inhibicja kompetycyjna i
allosteryczna, fosforylacja/defosforylacja, aktywacja proenzymów)
wskazuje możliwość
pełnienia funkcji enzymatycznych przez cząsteczki RNA
planuje i przeprowadza
doświadczenie pokazujące aktywność wybranego enzymu (np. katalazy z bulwy
ziemniaka)
|
2. Anabolizm i
katabolizm.
|
wyjaśnia na przykładach
pojęcia: „szlak metaboliczny”, „cykl przemian metabolicznych”
porównuje anabolizm i
katabolizm, wskazuje powiązania
między nimi
charakteryzuje związki
wysokoenergetyczne na przykładzie ATP
|
3. Oddychanie
wewnątrzkomórkowe.
|
porównuje zasadnicze
przemiany metaboliczne komórki zwierzęcej i roślinnej
wskazuje substraty i
produkty głównych szlaków i cykli metabolicznych (fotosynteza, etapy
oddychania tlenowego, oddychanie beztlenowe, glikoliza, glukoneogeneza,
rozkład kwasów tłuszczowych, synteza kwasów tłuszczowych, cykl mocznikowy)
wymienia związki, które
są głównym źródłem energii w komórce
wyjaśnia różnicę między
oddychaniem tlenowym a fermentacją, porównuje ich bilans energetyczny
opisuje na podstawie
schematów przebieg glikolizy, dekarboksylacji oksydacyjnej pirogronianu,
cyklu Krebsa i łańcucha oddechowego
podaje miejsce
zachodzenia tych procesów w komórce
wyjaśnia zasadę
działania łańcucha oddechowego i mechanizm syntezy ATP
|
4. Fotosynteza.
|
przedstawia proces
fotosyntezy i jego znaczenie na Ziemi
określa rolę
najważniejszych barwników biorących udział w fotosyntezie
na podstawie schematu analizuje przebieg zależnej od światła fazy fotosyntezy, przedstawia funkcje obu fotosystemów i wyjaśnia, w jaki sposób powstają NADPH i ATP
opisuje etapy cyklu
Calvina (karboksylacja, redukcja i regeneracja)i wskazuje je na schemacie,
określa bilans tego cyklu
planuje i przeprowadza
doświadczenie badające wpływ wybranego czynnika (np. światła, temperatury) na
intensywność fotosyntezy (np. mierzoną wydzielaniem tlenu)
porównuje przebieg
fotosyntezy typu C3, C4 i CAM
porównuje procesy
fotosyntezy i oddychania wewnątrzkomórkowego
|
5. Hierarchiczna budowa
organizmu człowieka (tkanki, narządy, układy narządów).
|
rozpoznaje (na
ilustracji, rysunku, według opisu itd.) tkanki tworzące ciało człowieka oraz
przedstawia ich funkcję i umiejscowienie w organizmie człowieka
przedstawia układy
narządów człowieka oraz określa ich podstawowe funkcje,
wykazuje cechy budowy
narządów będące ich adaptacją do pełnionych funkcji
przedstawia powiązania
strukturalne i funkcjonalne między narządami w obrębie poszczególnych układów
oraz między układami
przedstawia mechanizmy i
narządy odpowiedzialne za utrzymanie wybranych parametrów środowiska
wewnętrznego na określonym poziomie (wyjaśnia regulację stałej temperatury
ciała, rolę stałości składu płynów ustrojowych, np. stężenia glukozy we krwi,
stałości ciśnienia krwi)
|
6. Homeostaza organizmu
człowieka.
|
określa czynniki
wpływające na zaburzenie homeostazy organizmu (stres, szkodliwe substancje, w
tym narkotyki, nadużywanie leków i niektórych używek, biologiczne czynniki
chorobotwórcze)
wymienia przyczyny
schorzeń poszczególnych układów (pokarmowy, oddechowy, krwionośny, nerwowy,
narządy zmysłów) i przedstawia zasady profilaktyki w tym zakresie
|
7. Układ ruchu.
|
analizuje budowę szkieletu
człowieka
analizuje budowę różnych
połączeń kości (stawy, szwy, chrząstkozrosty) pod względem pełnionej funkcji
oraz wymienia ich przykłady
przedstawia antagonizm
pracy mięśni szkieletowych
porównuje budowę i
działanie mięśni gładkich, poprzecznie prążkowanych szkieletowych oraz
mięśnia sercowego
wymienia główne grupy
mięśni człowieka oraz określa czynniki wpływające na prawidłowy rozwój
muskulatury ciała
przedstawia budowę i
wyjaśnia mechanizm skurczu sarkomeru
analizuje procesy
pozyskiwania energii w mięśniach (rola fosfokreatyny, oddychanie beztlenowe,
rola mioglobiny, oddychanie tlenowe) i wyjaśnia mechanizm powstawania
deficytu tlenowego
analizuje związek między
systematyczną aktywnością fizyczną a gęstością masy kostnej i prawidłowym
stanem układu ruchu
|
8. Układ pokarmowy i
przebieg procesów trawiennych.
|
omawia budowę
poszczególnych elementów układu pokarmowego oraz
przedstawia związek między
budową a pełnioną funkcją
podaje źródła i funkcje
składników pokarmowych oraz wyjaśnia ich znaczenie dla prawidłowego rozwoju i
funkcjonowania organizmu ze szczególnym uwzględnieniem roli witamin, soli
mineralnych, aminokwasów egzogennych, nienasyconych kwasów tłuszczowych i
błonnika
przedstawia i porównuje
proces trawienia, wchłaniania i transportu białek, cukrów i tłuszczów
analizuje potrzeby
energetyczne organizmu oraz porównuje (porządkuje) wybrane formy aktywności
fizycznej pod względem zapotrzebowania na energię
analizuje związek
pomiędzy dietą i trybem życia a stanem zdrowia (otyłość i jej następstwa
zdrowotne, cukrzyca, anoreksja, bulimia)
|
9. Układ oddechowy.
|
opisuje budowę i funkcje
narządów wchodzących w skład układu oddechowego
wyjaśnia znaczenie
oddychania tlenowego dla organizmu
przedstawia mechanizm
wymiany gazowej w tkankach i w płucach oraz określa rolę klatki piersiowej i
przepony w tym procesie
określa rolę krwi w
transporcie tlenu i dwutlenku węgla
analizuje wpływ
czynników zewnętrznych na stan i funkcjonowanie układu oddechowego (alergie,
bierne i czynne palenie tytoniu, pyłowe zanieczyszczenia powietrza)
|
10. Układ krwionośny.
|
charakteryzuje budowę
serca i naczyń krwionośnych, wskazuje ich cechy adaptacyjne do pełnionych
funkcji
wykazuje współdziałanie
układu krwionośnego z innymi układami (limfatycznym, pokarmowym, wydalniczym,
dokrewnym)
przedstawia krążenie
krwi w obiegu płucnym i ustrojowym (z uwzględnieniem przystosowania w budowie
naczyń krwionośnych i występowania różnych rodzajów sieci naczyń włosowatych)
charakteryzuje funkcje
poszczególnych składników krwi (krwinki, płytki, przeciwciała)
przedstawia główne grupy
krwi w układzie AB0 oraz czynnik Rh
analizuje związek między
dietą i trybem życia a stanem i funkcjonowaniem układu krwionośnego
(miażdżyca, zawał serca, żylaki)
|
11. Układ odpornościowy.
|
opisuje elementy układu
odpornościowego człowieka
przedstawia reakcję
odpornościową humoralną i komórkową, swoistą i nieswoistą
wyjaśnia, co to są
konflikt serologiczny i zgodność tkankowa
przedstawia
immunologiczne podłoże alergii, wymienia najczęstsze alergeny (roztocza,
pyłki, arachidy itd.)
opisuje sytuacje, w
których występuje niedobór odporności (immunosupresja po przeszczepach, AIDS
itd.), i przedstawia związane z tym zagrożenia
wyjaśnia, co to są
choroby autoimmunizacyjne, podaje przykłady takich chorób
|
12. Układ wydalniczy.
|
wyjaśnia istotę procesu
wydalania oraz wymienia substancje, które są wydalane z organizmu człowieka
przedstawia budowę i
funkcję poszczególnych narządów układu wydalniczego (nerki, moczowody,
pęcherz moczowy, cewka moczowa)
wykazuje związek między
budową nerki a pełnioną funkcją
przedstawia sposób
funkcjonowania nefronu oraz porównuje składniki moczu pierwotnego i
ostatecznego
wyjaśnia, na czym polega
niewydolność nerek i na czym polega dializa
|
13. Układ nerwowy.
|
opisuje budowę i funkcje
mózgu, rdzenia kręgowego i nerwów
przedstawia rolę układu
autonomicznego współczulnego i przywspółczulnego
przedstawia istotę
procesu powstawania i przewodzenia impulsu nerwowego
wymienia przykłady i
opisuje rolę przekaźników nerwowych w komunikacji w układzie nerwowym
opisuje łuk odruchowy
oraz wymienia rodzaje odruchów i przedstawia rolę odruchów warunkowych w
procesie uczenia się
wykazuje
kontrolno-integracyjną rolę mózgu, z uwzględnieniem funkcji jego części:
kory, poszczególnych płatów, hipokampu
przedstawia lokalizację
i rolę ośrodków korowych
przedstawia biologiczne
znaczenie snu
klasyfikuje receptory ze
względu na rodzaj bodźca, przedstawia ich funkcje oraz
przedstawia lokalizację
receptorów w organizmie człowieka
|
14. Narządy zmysłów.
|
przedstawia budowę oka i
ucha oraz wyjaśnia sposób ich działania (omawia drogę bodźca)
przedstawia budowę i określa
rolę błędnika, zmysłu smaku i węchu
przedstawia podstawowe
zasady higieny narządu wzroku i słuchu
|
15. Budowa i funkcje
skóry.
|
opisuje budowę skóry i
wykazuje zależność między budową a funkcjami skóry (ochronna,
termoregulacyjna, wydzielnicza, zmysłowa)
przedstawia podstawowe
zasady profilaktyki chorób skóry (trądzik, kontrola zmian skórnych, wpływ
promieniowania UV na stan skóry i rozwój chorób nowotworowych skóry)
|
16. Układ dokrewny.
|
klasyfikuje hormony
według kryterium budowy chemicznej oraz przedstawia wpływ hormonów
peptydowych i sterydowych na komórki docelowe
wymienia gruczoły
dokrewne, podaje ich lokalizację i przedstawia ich rolę w regulacji procesów
życiowych
wyjaśnia mechanizmy
homeostazy (w tym mechanizm sprzężenia zwrotnego ujemnego) i ilustruje
przykładami wpływ hormonów na jej utrzymanie
wykazuje nadrzędną rolę
podwzgórza i przysadki mózgowej w regulacji hormonalnej (opisuje mechanizm sprzężenia
zwrotnego między przysadką mózgową a gruczołem podległym na przykładzie
tarczycy)
wyjaśnia mechanizm
antagonistycznego działania niektórych hormonów na przykładzie insuliny i
glukagonu oraz kalcytoniny i parathormonu
wyjaśnia działanie
adrenaliny i podaje przykłady sytuacji, w których jest ona wydzielana
analizuje działanie
hormonów odpowiedzialnych za dojrzewanie i rozród człowieka
podaje przykłady
hormonów tkankowych (gastryna, erytropoetyna) i ich roli w organizmie
|
17. Układ rozrodczy.
|
charakteryzuje przebieg
dojrzewania fizycznego człowieka
przedstawia budowę i
funkcje żeńskich i męskich narządów płciowych
analizuje przebieg
procesu spermatogenezy i oogenezy
przedstawia przebieg
cyklu menstruacyjnego
przedstawia fizjologię
zapłodnienia
opisuje metody
wykorzystywane w planowaniu rodziny
wyjaśnia istotę badań
prenatalnych oraz podaje przykłady sytuacji, w których warto z nich
skorzystać
|
18. Rozwój człowieka.
|
opisuje przebieg
kolejnych faz rozwoju zarodka i płodu, z uwzględnieniem roli łożyska, oraz
wyjaśnia wpływ różnych czynników na prawidłowy przebieg ciąży
przedstawia etapy
ontogenezy człowieka (od narodzin po starość)
|
Biologia w
klasie III liceum – wymagania programowe rozszerzone
TREŚCI
dla klasy III
|
WYMAGANIA SZCZEGÓŁOWE
Uczeń po 8 trymestrze:
|
1. Kwasy nukleinowe.
|
przedstawia budowę
nukleotydów;
przedstawia strukturę
podwójnej helisy i określa rolę wiązań wodorowych w jej utrzymaniu
wykazuje rolę podwójnej
helisy w replikacji DNA oraz określa polimerazę DNA jako enzym odpowiedzialny
za replikację; uzasadnia znaczenie
sposobu syntezy DNA (replikacji semikonserwatywnej) dla dziedziczenia
informacji
opisuje i porównuje
strukturę i funkcję cząsteczek DNA i RNA
przedstawia podstawowe
rodzaje RNA występujące w komórce (mRNA, rRNA i tRNA) oraz określa ich rolę
przedstawia organizację
DNA w genomie (helisa, nukleosom, chromatyda, chromosom)
|
2. Cykl komórkowy.
Mitoza i mejoza.
|
opisuje cykl komórkowy,
wymienia etap, w którym zachodzi replikacja DNA, uzasadnia konieczność
podwojenia ilości DNA przed podziałem komórki
opisuje budowę
chromosomu (metafazowego), podaje podstawowe cechy kariotypu organizmu
diploidalnego
podaje różnicę między
podziałem mitotycznym a mejotycznym i wyjaśnia biologiczne znaczenie obu
typów podziału
analizuje nowotwory jako
efekt mutacji zaburzających regulację cyklu komórkowego
|
3. Informacja genetyczna
i jej ekspresja.
|
wyjaśnia sposób
kodowania porządku aminokwasów w białku za pomocą kolejności nukleotydów w
DNA, posługuje się tabelą kodu genetycznego
przedstawia poszczególne
etapy prowadzące od DNA do białka (transkrypcja, translacja), uwzględniając
rolę poszczególnych typów RNA oraz rybosomów
przedstawia proces
potranskrypcyjnej obróbki RNA u organizmów eukariotycznych
przedstawia
potranslacyjne modyfikacje białek (fosforylacja, glikozylacja)
porównuje strukturę
genomu prokariotycznego i eukariotycznego
|
4. Regulacja działania
genów.
|
przedstawia teorię
operonu
wyjaśnia, na czym polega
kontrola negatywna i pozytywna w operonie
przedstawia sposoby
regulacji działania genów u organizmów eukariotycznych
|
5. Genetyka mendlowska.
|
wyjaśnia i stosuje
podstawowe pojęcia genetyki klasycznej (gen, allel, dominacja, recesywność,
locus, homozygota, heterozygota, genotyp, fenotyp)
przedstawia i stosuje
prawa Mendla
zapisuje i analizuje
krzyżówki jednogenowe i dwugenowe (z dominacją zupełną i niezupełną oraz
allelami wielokrotnymi, posługując się szachownicą Punnetta) oraz określa
prawdopodobieństwo wystąpienia poszczególnych genotypów i fenotypów w
pokoleniach potomnych
opisuje sprzężenia genów
(w tym sprzężenia z płcią) i przedstawia sposoby ich mapowania na chromosomie
przedstawia sposób
dziedziczenia płci u człowieka, analizuje drzewa rodowe, w tym dotyczące
występowania chorób genetycznych człowieka
podaje przykłady cech
(nieciągłych) dziedziczących się zgodnie z prawami Mendla
|
6. Zmienność genetyczna.
|
określa źródła
zmienności genetycznej (mutacje, rekombinacja)
przedstawia związek
między rodzajem zmienności cechy (zmienność nieciągła lub ciągła) a sposobem
determinacji genetycznej (jedno locus lub wiele genów)
przedstawia zjawisko
plejotropii;
podaje przykłady
zachodzenia rekombinacji genetycznej (mejoza)
|
7. Mutacje i ich
przyczyny.
|
rozróżnia mutacje
genowe: punktowe, delecje i insercje i określa ich możliwe skutki
wymienia przykłady
czynników mutagennych
|
8. Choroby genetyczne.
|
omawia przykładowe
choroby genetycznych, tj. albinizm, mukowiscydoza, fenyloketonuria,
galaktozemia, anemia sierpowata, pląsawica Huntingtona, Zespół Cri du Chat,
Zespół Downa, Zespół Turnera, Zespół
Klinefeltera
|
9. Inżynieria genetyczna
|
przedstawia istotę
procedur inżynierii genetycznej (izolacji i wprowadzania obcego genu do
organizmu)
przedstawia zasadę
metody PCR (łańcuchowej reakcji polimerazy) i jej zastosowanie
przedstawia przykłady,
sposoby oraz cele otrzymywania transgenicznych bakterii, roślin i zwierząt
przedstawia procedury i
cele doświadczalnego klonowania organizmów, w tym ssaków
przedstawia sposoby i
cele otrzymywania komórek macierzystych
dyskutuje problemy etyczne
związane z rozwojem inżynierii genetycznej i biotechnologii, w tym
przedstawia kontrowersje towarzyszące badaniom nad klonowaniem terapeutycznym
człowieka i
formułuje własną opinię
na ten temat
przedstawia projekt
poznania genomu ludzkiego i jego konsekwencje dla medycyny, zdrowia,
ubezpieczeń zdrowotnych
|
Biologia w
klasie III liceum – wymagania programowe rozszerzone
TREŚCI
dla klasy III
|
WYMAGANIA SZCZEGÓŁOWE
Uczeń po 9 trymestrze:
|
1. Nisza ekologiczna.
|
przedstawia podstawowe
elementy niszy ekologicznej danego organizmu (abiotyczne elementy środowiska
i zasoby biotyczne)
interpretuje zakres
tolerancji organizmu względem czynników środowiska
przedstawia rolę
stenobiontów (organizmów o wąskim zakresie tolerancji na czynniki środowiska)
w monitorowaniu zmian w środowisku, zwłaszcza powodowanych przez działalność
człowieka, podaje przykłady takich organizmów wskaźnikowych
|
2. Populacja.
|
wyróżnia populację
lokalną gatunku, określając jej przykładowe granice i typ rozmieszczenia
osobników oraz wskazując związki między jej członkami
przewiduje zmiany
liczebności populacji, dysponując danymi o jej aktualnej liczebności,
rozrodczości, śmiertelności oraz migracjach osobników
analizuje strukturę wiekową
i przestrzenną populacji
|
3. Zależności
międzygatunkowe.
|
przedstawia przyczyny
konkurencji wewnątrz- i międzygatunkowej i przewiduje jej skutki
przedstawia podobieństwa
i różnice między drapieżnictwem, roślinożernością i pasożytnictwem
wymienia czynniki
sprzyjające rozprzestrzenianiu się pasożytów (patogenów)
wyjaśnia zmiany
liczebności populacji zjadanego i zjadającego na zasadzie ujemnego sprzężenia
zwrotnego
przedstawia skutki
presji populacji zjadającego (drapieżnika, roślinożercy lub pasożyta) na
populację zjadanego, jakim jest zmniejszenie konkurencji wśród zjadanych;
przedstawia znaczenie tego zjawiska dla zachowania różnorodności gatunkowej
wykazuje rolę zależności
mutualistycznych (fakultatywnych i obligatoryjnych jedno- lub obustronnie) w
przyrodzie, posługując się uprzednio poznanymi przykładami (porosty,
mikoryza, współżycie korzeni roślin z bakteriami wiążącymi azot, przenoszenie
pyłku roślin przez zwierzęta odżywiające się nektarem itd.)
podaje przykłady
komensalizmu
|
4. Struktura i
funkcjonowanie ekosystemu.
|
przedstawia rolę
organizmów tworzących biocenozę w kształtowaniu biotopu (proces glebotwórczy,
mikroklimat)
na przykładzie lasu
wykazuje, że zróżnicowana struktura przestrzenna ekosystemu zależy zarówno od
czynników fizykochemicznych (zmienność środowiska w skali lokalnej), jak i
biotycznych (tworzących go gatunków – np. warstwy lasu)
określa rolę zależności
pokarmowych w ekosystemie, przedstawia je w postaci łańcuchów i sieci
pokarmowych, analizuje przedstawione(w postaci schematu, opisu itd.) sieci i
łańcuchy pokarmowe
przewiduje na podstawie
danych o strukturze pokarmowej dwóch ekosystemów (oraz wiedzy o dynamice
populacji zjadających i zjadanych), który z nich może być bardziej podatny na
gradacje (masowe pojawy) roślinożerców
|
5. Przepływ energii i
krążenie materii w przyrodzie.
|
wyróżnia poziomy
troficzne producentów i konsumentów materii organicznej, a wśród tych
ostatnich – roślinożerców, drapieżców (kolejnych rzędów) oraz destruentów
wyjaśnia, dlaczego
wykres ilustrujący ilość energii przepływającej przez poziomy troficzne od
roślin do drapieżców ostatniego rzędu ma postać piramidy
wykazuje rolę
destruentów w krążeniu materii
opisuje obieg węgla w
przyrodzie, wskazuje główne źródła jego dopływu i odpływu
opisuje obieg azotu w
przyrodzie, określa rolę różnych grup bakterii w obiegu tego pierwiastka
|
6. Różnorodność biologiczna
Ziemi.
|
wymienia główne czynniki
geograficzne kształtujące różnorodność gatunkową i ekosystemową Ziemi (klimat,
ukształtowanie powierzchni)
podaje przykłady miejsc
charakteryzujących się szczególnym bogactwem gatunkowym;
przedstawia wpływ
zlodowaceń na rozmieszczenie gatunków (rola ostoi w przetrwaniu gatunków w
trakcie zlodowaceń, gatunki reliktowe jako świadectwo przemian świata żywego); podaje przykłady
reliktów
przedstawia wpływ
człowieka na różnorodność biologiczną, podaje przykłady tego wpływu
(zagrożenie gatunków rodzimych, introdukcja gatunków obcych)
umie odnaleźć informacje
na temat gatunków zagrożonych w Czerwonej Księdze, zinterpretować je i
wyciągnąć wnioski
uzasadnia konieczność
zachowania starych odmian roślin uprawnych i ras zwierząt hodowlanych jako części
różnorodności biologicznej
uzasadnia konieczność
stosowania ochrony czynnej dla zachowania wybranych gatunków i ekosystemów
|
7. Źródła wiedzy o
mechanizmach i przebiegu ewolucji.
|
przedstawia podstawowe
źródła wiedzy o mechanizmach i przebiegu ewolucji (budowa, rozwój i zapis
genetyczny organizmów, skamieniałości, obserwacje doboru w naturze)
podaje przykłady
działania doboru naturalnego (melanizm przemysłowy, uzyskiwanie przez
bakterie oporności na antybiotyki itp.)
przedstawia znaczenie
skamieniałości jako bezpośredniego źródła wiedzy o przebiegu ewolucji
organizmów oraz sposób ich powstawania i wyjaśnia przyczyny niekompletności
zapisu kopalnego
odczytuje z drzewa
filogenetycznego relację pokrewieństwa ewolucyjnego gatunków, zapisuje taką
relację w formie opisu, schematu lub klasyfikacji
wykazuje rolę mutacji i
rekombinacji genetycznej w powstawaniu zmienności, która jest surowcem
ewolucji
|
8. Dobór naturalny.
|
przedstawia mechanizm
działania doboru naturalnego i jego rodzaje (stabilizujący, kierunkowy,
różnicujący), omawia skutki doboru w postaci powstawania adaptacji u
organizmów
przedstawia adaptacje
wybranych (poznanych wcześniej gatunków) do życia w określonych warunkach
środowiska
|
9. Elementy genetyki
populacji.
|
definiuje pulę genową
populacji
przedstawia prawo
Hardy’ego–Weinberga i stosuje je do rozwiązywania prostych zadań (jeden
locus, dwa allele)
wykazuje, że na poziomie
genetycznym efektem doboru naturalnego są zmiany częstości genów w populacji
wyjaśnia, dlaczego mimo
działania doboru naturalnego w populacji ludzkiej utrzymują się allele
warunkujące choroby genetyczne – recesywne (np. mukowiscydoza),
współdominujące (np. anemia sierpowata), dominujące (np. pląsawica
Huntingtona)
przedstawia warunki, w
których zachodzi dryf genetyczny i omawia jego skutki
|
10. Powstawanie
gatunków.
|
wyjaśnia, na czym polega
biologiczna definicja gatunku (gatunek jako zamknięta pula genowa), rozróżnia
gatunki biologiczne na podstawie wyników odpowiednich badań (przedstawionych
w formie opisu, tabeli, schematu itd.)
przedstawia mechanizm
powstawania gatunków wskutek izolacji geograficznej i rolę czynników
zewnętrznych (zlodowacenia, zmiany klimatyczne, wędrówki kontynentów) w
powstawaniu i zanikaniu barier
wyjaśnia różnicę między
specjacją allopatryczną a sympatryczną
przedstawia, w jaki
sposób mogły powstać pierwsze organizmy na Ziemi, odwołując się do hipotez
wyjaśniających najważniejsze etapy tego procesu: syntezę związków
organicznych z nieorganicznych, powstanie materiału genetycznego (świat RNA),
powstanie komórki (koacerwaty, micele lipidowe)
przedstawia rolę
czynników zewnętrznych w przebiegu ewolucji (zmiany klimatyczne, katastrofy
kosmiczne, dryf kontynentów)
opisuje warunki, w
jakich zachodzi radiacja adaptacyjna oraz ewolucja zbieżna
podaje przykłady
konwergencji i dywergencji
identyfikuje
konwergencje i dywergencje na podstawie schematu, rysunku, opisu itd.
|
11. Pochodzenie i rozwój
życia na Ziemi.
|
porządkuje
chronologicznie najważniejsze zdarzenia z historii życia na Ziemi, podaje
erę, w której zaszły (eon w wypadku prekambru)
wyjaśnia rozmieszczenie
biomów na kuli ziemskiej, odwołując się do zróżnicowania czynników
klimatycznych
|
12. Antropogeneza.
|
przedstawia podobieństwa
i różnice między człowiekiem a innymi naczelnymi, zwłaszcza małpami
człekokształtnymi
przedstawia zmiany,
jakie zaszły w trakcie ewolucji człowieka
wymienia najważniejsze
kopalne formy człowiekowate (australopiteki, człowiek zręczny, człowiek
wyprostowany, neandertalczyk), porządkuje je chronologicznie i określa ich
najważniejsze cechy (pojemność mózgoczaszki, najważniejsze cechy kośćca,
używanie narzędzi, ślady kultury)
|
13. Rozwiązywanie zadań
maturalnych.
|
planuje i konsekwentnie
powtarza wiadomości do egzaminu maturalnego, ćwiczy umiejętności, tj. omawia
przystosowania w budowie do pełnionej funkcji, rozpoznaje na schemacie lub po
opisie organizmy, ich elementy oraz procesy biologiczne, planuje i
przeprowadza
doświadczenia, analizuje i przekształca informacje, wyjaśnia zależności
przyczynowo-skutkowych, formułuje wnioski i opinie, stosuje rzeczową
argumentację
|
