Instytut Dobrej Edukacji: PIĘKNI / Liceum / Klasa I

Cele bloku: PIĘKNI. Przygotowanie do uczestnictwa w kulturze
Pięknie mówimy, piszemy, tworzymy…
Spełniamy wymagania ogólne podstawy programowej języka polskiego, muzyki i plastyki dla szkoły podstawowej i gimnazjum oraz języka polskiego i wiedzy o kulturze dla liceum.

Cele kształcenia – wymagania ogólne

I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji
Uczeń:
- rozumie teksty literackie i inne teksty kultury o prostej i skomplikowanej budowie; dostrzega sensy zawarte w strukturze głębokiej tekstu; rozpoznaje funkcje tekstu i środki właściwe dla tworzywa danego dzieła służące realizacji odczytanych funkcji; ma świadomość́ kryteriów poprawności językowej i innych kryteriów wartości dzieła artystycznego, stosuje te kryteria przy ocenie dzieła;
- odbiera teksty kultury i wykorzystuje informacje w nich zawarte, z uwzględnieniem specyfiki medium, w którym są przekazywane;
- rozpoznaje wpisane w teksty wartości.

II. Analiza i interpretacja tekstów kultury
Uczeń:
- poznaje niezbędne dla lektury fakty z historii literatury i innych dziedzin humanistyki;
- odczytuje rozmaite sensy dzieła; w interpretacji tekstu wykorzystuje wiedzę o kontekstach, w jakich może być on odczytywany;
- dokonuje interpretacji porównawczej różnych tekstów kultury (także potoczne praktyki kultury), stosując w analizie podstawowe pojęcia z zakresu terminologii właściwej dla danej sztuki;
- posługuje się̨ pojęciem kultury rozumianej jako całokształt ludzkiej działalności;
- wykazuje się postawą refleksyjną w stosunku do zagadnień etycznych obecnych w różnych tekstach kultury dawnej i współczesnej.

III. Tworzenie wypowiedzi
Uczeń:

- buduje wypowiedzi o wyższym stopniu złożoności; stosuje w nich podstawowe zasady logiki i retoryki; ma świadomość własnej kompetencji językowej;
- tworzy wypowiedzi, celowo posługując się różnymi mediami (słowo mówione i pisane, obraz malarski, fotograficzny, filmowy, dźwięk, widowisko, środki multimedialne);
- aktywnie współtworzy kulturę̨ lokalną (szkoły, dzielnicy, miejscowości);
- podejmuje dyskusje o wartościach i dylematach moralnych, dąży w swych wypowiedziach do prawdy i dobra.

Klasa I

TREŚCI dla klasy I			WYMAGANIA SZCZEGÓŁOWE Po 1 trymestrze:
PROPONOWANE UTWORY LITERACKIE I INNE TEKSTY KULTURY
JĘZYK POLSKI	WIEDZA O KULTURZE	ETYKA
			w każdym trymestrze uczeń realizuje (na różnych tekstach kultury) wymagania szczegółowe opisane w podstawie programowej jako: – wstępne rozpoznanie każdego z omawianych utworów JP II 1.1), 2), 3); – odczytanie sensu całego tekstu i objaśnienie funkcji i znaczenia poszczególnych części danego tekstu oraz użytych w nim środków stylistycznych i retorycznych JP I 1.1); – rozpoznawanie typu nadawcy i adresata tekstu JP I 1.3); – wskazywanie zastosowanych w utworze środków wyrazu artystycznego i ich funkcji (poznanych we wcześniejszych etapach edukacyjnych i poza tym: oksymoronów, synekdoch, hiperbol, elips, paralelizmów) oraz innych wyznaczników poetyki danego utworu (z zakresu podstaw wersyfikacji, kompozycji, genologii); określanie funkcji środków artystycznych w utworze JP II 2.1); – dostrzeganie w czytanych utworach cech charakterystycznych określonej epoki (średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, współczesność) JP II 2.2; – dostrzeganie związku języka z wartościami, wykazanie się rozumieniem, że język stanowi źródło poznania wartości w nim utrwalonych (dobro, prawda, piękno, wiara, nadzieja, miłość, wolność, równość, Bóg, honor, ojczyzna, solidarność, niepodległość, tolerancja) JP II 4.1); – tworzenie bazy danych zawierającej informacje zdobywane w trakcie nauki, przydatne w powtórzeniu materiału przed egzaminem maturalnym w trzecim trymestrze trzeciej klasy liceum ogólnokształcącego JP I 2.3); – sporządzanie opisu bibliograficznego książki i artykułu, zapisu elektronicznego, bibliografii wybranego tematu JP I 2.4); tworzenie dłuższego tekstu pisanego – dwa w każdym trymestrze oraz jednego mówionego JP III 1.1), 2), 3), 4) WOK 2.1).
Starożytność i nawiązania -wybrane fragmenty Biblii oraz mitologii (np. opis stworzenia świata i człowieka w Biblii oraz mitologii greckiej, mit o Orfeuszu i Eurydyce, mit o wojnie trojańskiej oraz przykłady późniejszych nawiązań do Biblii i mitologii w tekstach kultury) -wybrane inne teksty z epoki (np. fragmenty z eposów Homera lub wybór poezji greckiej i łacińskiej, Król Edyp) -B. Schulz, wybrane opowiadanie (np. Karakony z tomu Sklepy cynamonowe) Średniowiecze i nawiązania - wybrane utwory z epoki: np.: *Bogurodzica, „Posłuchajcie bracia miła…”, Rozmowa mistrza Polikarpa ze Śmiercią, Pieśń o chlebowym stole oraz U. Eco, Imię róży	– współczesne malarstwo – motyw biblijny, np. droga krzyżowa Dudy-Gracza – wycieczka do lokalnego muzeum, np. Hans Memling, Sąd Ostateczny; oraz witraż z obrazem Memlinga Sąd Ostateczny na froncie Dworca Głównego w Gdańsku – Dzieje Tristana i Izoldy – film reż. Kevin Reynolds – przedstawienie teatralne (udział bezpośredni lub odtwarzane na dostępnych nośnikach) wybranej sztuki antycznej – katedra jako obraz świata – Michaił Bachtin, Średnioweiczny karnawał	Ja – człowiek – twórca etyki?; twórca zasad moralnych?; twórca systemów etycznych?; twórca kultury?; twórca nauki?; odkrywca świata?; istota fizyczna podlegająca prawom przyrody, cząstka kosmosu czy istota uprzywilejowana panująca nad światem?; – istota złożona z ciała i duszy?; – istota religijna?; – istota myśląca i twórcza?; – istota obdarzona wolą, rozumem, uczuciami?; – istota społeczna?; – istota twórcza obdarzona wyobraźnią, artysta, kreator?; – istota twórcza myśląca abstrakcyjnie?; – ja – człowiek – osoba?	Uczeń: – wykorzystuje konteksty literackie, filozoficzne i kulturowe (charakterystyczne dla sztuki starożytnej i średniowiecznej) w interpretacji omawianych tekstów kultury JP II 3.2); WOK 3.5); – dostrzega w świecie przedstawionym kreowane konflikty wartości oraz rozumie źródła tych konfliktów JP II 4.3); – dostrzega obecne w utworach antycznych wartości uniwersalne JP II 4.2); – wskazuje relacje między kulturami: lokalną, regionalną, narodową i europejską, ujawniające się̨ w omawianych dziełach sztuki i praktykach kultury WOK 3.7); – rozumie kulturę zarówno jako dorobek artystyczny. jak i całokształt dorobku ludzkości, i stosuje to rozróżnienie w interpretacjach analizowanych tekstów kultury WOK 3.1), 2); – odczytuje treści alegoryczne i symboliczne utworów średniowiecznych JP II 3.4); – rozpoznaje elementy ironii w Rozmowie… i wyjaśnia ich funkcję JP I 1.7); – dostrzega i opisuje różnice wynikające z rozwoju języka JP II 2.3); – korzysta ze słowników i leksykonów, wyjaśniając znaczenia słów JP I 2.2); oraz analizuje i definiuje te znaczenia JP I 3.1); – zna dwudziestowieczne dzieła sztuki i dostrzega związki pomiędzy nimi (architektura i funkcje motywów plastycznych) WOK 1.1); – wypowiada się na temat dzieła sztuki – malarstwo, używając swoistych dla tej dyscypliny pojęć WOK 2.2); – przygotowuje pisemnie: rozprawkę, referat, opis dzieła sztuki oraz ustną interpretację jednego z analizowanych utworów JP III 1.1); – zna współczesne filmowe nawiązania do tematów z kultury średniowiecza WOK 1.1); – analizuje spektakl teatralny WOK 1.4); – poznaje ogólnofilozoficzne założenia etyki i wybrane szkoły etyczne E1.,3.; – analizuje wpisany w analizowane teksty wymiar moralny życia człowieka E8.

TREŚCI dla klasy I			WYMAGANIA SZCZEGÓŁOWE Po 2 trymestrze:
PROPONOWANE UTWORY LITERACKIE I INNE TEKSTY KULTURY
JĘZYK POLSKI	WIEDZA O KULTURZE	ETYKA
Renesans i nawiązania wybrane utwory z epoki ( liryka J. Kochanowskiego – wybrane treny, fraszki i pieśni, M. Reja, M. Sępa-Szarzyńskiego) wybrane utwory współczesne dialogiczne wobec kultury średniowiecza, np. poezja J.St. Pasierba Barok i nawiązania wybrane utwory z epoki (np. poezja metafizyczna lub inna poruszająca problemy charakterystyczne dla epoki, jak np. przemijanie, metamorfozy i współczesne nawiązania do tych toposów Oświecenie - i nawiązania wybrane utwory z epoki (np. liryka poruszająca problemy polityczne epoki) oraz współczesne teksty publicystyczne i druki ulotne	barokowe ołtarze w gotyckich kościołach, np. katedra w Oliwie i ich współczesna funkcja wycieczka do kościoła jako miejsca przenikania się różnych stylów w sztuce i miejsca obecności różnych formy sztuki (w funkcji kultowej) druki ulotne, murale, graffiti	Ja – człowiek – istota fizyczna składająca się z ciała (które jednocześnie otwiera możliwości i ogranicza) – czy tylko z ciała?; fizyczność człowieka: zdrowie i choroba; życie: od młodości do starości; śmierć: umieranie a eutanazja; współczesne zabiegi przedłużające życie i młodość (operacje plastyczne, przeszczepy itp.); na czym polega szczęśliwe życie według filozofów (według Arystotelesa, stoików, sceptyków), obraz szczęśliwego życia przekazywany przez massmedia. Ja – człowiek – istota fizyczna, która podlega prawom natury; kategoria natury; wpływ natury na życie człowieka; człowiek – postawa w stosunku do natury: manipulacje genetyczne, zapłodnienie metodą in vitro, żywność modyfikowana genetycznie, klonowanie istot żywych; ingerencja w naturę w badaniach naukowych – etyczne granice nauki; miejsce człowieka w świecie przyrody – mikrokosmos a makrokosmos; człowiek wobec innych istot (ochrona przyrody, prawa zwierząt).	Uczeń: – wykorzystuje konteksty literackie, filozoficzne i kulturowe (charakterystyczne dla sztuki renesansu, baroku i oświecenia) w interpretacji omawianych tekstów kultury tych epok i współczesnych JP II 3.2); WOK 3.5); – odczytuje treści alegoryczne i symboliczne utworów charakterystyczne dla nich JP II 3.4); – rozpoznaje specyfikę tekstów publicystycznych na przykładzie publicystyki oświeceniowej i współczesnej JP I 1.2); – tworzy pod kierunkiem nauczyciela bibliografię konieczną do przygotowania prezentacji JP I 2.1); – twórczo wykorzystuje wypowiedzi krytycznoliterackie i inne teksty popularnonaukowe, wykonując operacje przetwarzania tekstu cudzego – sporządza konspekt, streszcza JP III 1.7); – wyjaśnia specyfikę dawnych i współczesnych funkcji dzieła sztuki – zabytkowe ołtarze (funkcja kultowa i poznawcza) WOK 1.2), 3); – przygotowuje prezentację ustną i multimedialną, np. dotyczącą wspólnych motywów, np. barokowych i współczesnych sztuk z motywem metamorfozy i labiryntu WOK 2.1), 3), 9); – interpretuje różne efekty działalności artystycznej z najbliższego otoczenia (np. murale, graffiti, kościół) WOK 3.4); – posługuje się pojęciami: kultura popularna i kultura wysoka, subkultura WOK 3.6); – przyporządkowuje analizowane teksty kultury odpowiednim kontekstom społecznym WOK 1.8); – zna pojęcie aktu komunikacji językowej i analizuje akt komunikacji wpisany w publicystykę dawną i współczesną JP I 3.3); – w związku z tekstami oświeceniowymi rozpoznaje specyfikę tekstów publicystycznych (artykuł, felieton, reportaż), wskazuje charakterystyczne cechy stylu danego tekstu, wykorzystuje w interpretacji utworu konteksty (np. literackie, kulturowe, filozoficzne, religijne) JP I 1.2); JP II 3.1); – rozpoznaje specyfikę traktatu filozoficznego, wyróżnia argumenty, kluczowe pojęcia i twierdzenia w tekście argumentacyjnym JP I 1. 4), 5); – rozpoznaje i poprawia różne typy błędów językowych JP I 3.7); – charakteryzuje współczesne media kultury politycznej WOK 1.5); – a nalizuje w związku z omawianymi tekstami kultury różne rozumienia sensu ludzkiej egzystencji, hierarchię celów; pojęcie szczęścia w życiu ludzkim (np. treny Kochanowskiego i jego kryzys filozoficzny) E5.; – tworzy rozprawkę w związku z problematyką, etyczną i referat (jako część prezentacji) JP III 1.1), 6).

TREŚCI dla klasy I			WYMAGANIA SZCZEGÓŁOWE Po 3 trymestrze:
PROPONOWANE UTWORY LITERACKIE I INNE TEKSTY KULTURY
JĘZYK POLSKI	WIEDZA O KULTURZE	ETYKA
Romantyzm i nawiązania wybrane utwory z epoki, w tym Adam Mickiewicz, *Pan Tadeusz oraz *Dziady cz. III		Ja – człowiek – istota złożona z ciała i duszy; konsekwencje wynikające z posiadania ciała; czy dusza istnieje?; konsekwencje wynikające z posiadania duszy – ujęcia zachodnie (np. orfickie, judaistyczne lub chrześcijańskie) wobec systemów Wschodu; karma a wolna wola; perspektywa metafizyczna; szczęście a umartwianie ciała.	Uczeń: – wykorzystuje konteksty literackie, filozoficzne i kulturowe (charakterystyczne dla sztuki romantycznej) w interpretacji omawianych tekstów kultury tych epok i współczesnych JP II 3.2); WOK 3.5); – odczytuje treści alegoryczne i symboliczne utworów charakterystyczne dla nich JP II 3.4); – dostrzega obecne w utworach literackich wartości narodowe i uniwersalne JP II 4.3); – dostrzega w świecie konflikty wartości, które były charakterystyczne w literaturze i sztuce romantycznej JP II 4.4); – rozpoznaje w utworze sposoby kreowania świata przedstawionego i bohatera JP II 2.4); – wskazuje cechy utworu romantycznego JP II 2.2); – porównuje utwory literackie lub ich fragmenty oraz porównuje funkcjonowanie tych samych motywów w różnych utworach literackich JP II 2.5), JP II 3.3); – dostrzega i opisuje różnice wynikające z rozwoju języka JP II 2.3); – korzysta ze słowników i leksykonów, wyjaśniając znaczenia słów JP I 2.2); oraz analizuje i definiuje te znaczenia JP I 3.1); – przygotowuje pisemnie: rozprawkę, referat, opis dzieła sztuki oraz ustną interpretację jednego z analizowanych utworów JP III 1.1); – poznaje ogólnofilozoficzne założenia etyki i wybrane szkoły etyczne E1.,3.; – analizuje wpisany w analizowane teksty wymiar moralny życia człowieka E8.; – snuje refleksję nad celem i sensem ludzkiej egzystencji; rozważa problem szczęścia w życiu ludzkim oraz rozwoju moralnego i duchowego człowieka jako osoby E5.

Egzamin klasyfikacyjny z bloku PIĘKNI w klasie I liceum obejmuje wyżej wymienione wymagania programowe i przewiduje sklasyfikowanie z języka polskiego i wiedzy o kulturze.