Wymagania
programowe rozszerzone z biologii
Klasa II liceum
TREŚCI
dla klasy II
|
WYMAGANIA SZCZEGÓŁOWE
Uczeń po 4 trymestrze:
|
1. Źródła informacji i
ich krytyczne wykorzystanie – analiza tekstów, tabeli, schematów, wykresów,
rysunków.
|
wykorzystuje różnorodne
źródła i metody pozyskiwania informacji, w tym technologię
informacyjno-komunikacyjną
odczytuje, analizuje,
interpretuje i przetwarza informacje tekstowe, graficzne, liczbowe
|
2. Metody badawcze
stosowane w biologii – obserwacje i doświadczenia.
|
planuje, przeprowadza i
dokumentuje proste doświadczenia biologiczne – stawia problem badawczy,
formułuje hipotezę, określa warunki doświadczenia, rozróżnia próbę kontrolną
i badawczą, formułuje wnioski
|
3. Budowa chemiczna
organizmów.
|
przedstawia skład
chemiczny organizmów, z podziałem na związki organiczne i nieorganiczne;
przedstawia rodzaje wiązań
i oddziaływań chemicznych występujące w cząsteczkach biologicznych i ich rolę
|
4. Rola i źródła
pierwiastków niezbędnych do życia oraz witamin.
|
wymienia pierwiastki
biogenne (C, H, O, N, S, P) i omawia ich znaczenie
wyróżnia makro- i
mikroelementy i omawia znaczenie makroelementów i wybranych mikroelementów
(Mg, Ca, Fe, Na, K, I)
podaje źródła i wyjaśnia
znaczenie witamin dla prawidłowego rozwoju i funkcjonowania organizmu;
|
5. Znaczenie biologiczne
wody.
|
wyjaśnia znaczenie wody
dla organizmów, opierając się na jej właściwościach fizyczno-chemicznych
|
6. Węglowodany, lipidy,
białka – budowa, właściwości i znaczenie.
|
na podstawie wzorów
strukturalnych i półstrukturalnych ustala przynależność danego związku
organicznego o znaczeniu biologicznym do określonej grupy związków
przedstawia budowę i podaje
właściwości węglowodanów
rozróżnia monosacharydy
(triozy, pentozy i heksozy), disacharydy i polisacharydy
przedstawia znaczenie
wybranych węglowodanów (glukoza, fruktoza, galaktoza, ryboza, deoksyryboza,
sacharoza, laktoza, maltoza, skrobia, glikogen, celuloza) dla organizmów
przedstawia budowę i znaczenie tłuszczów w organizmach
rozróżnia lipidy
(fosfolipidy, glikolipidy, woski i steroidy, w tym cholesterol), podaje ich
właściwości i omawia znaczenie
opisuje budowę
aminokwasów (wzór ogólny, grupy funkcyjne)
przedstawia za pomocą
rysunku powstawanie wiązania peptydowego
wyróżnia peptydy
(oligopeptydy, polipeptydy), białka proste i białka złożone
przedstawia biologiczną
rolę białek;
opisuje strukturę 1-,
2-, 3- i 4-rzędową białek
charakteryzuje wybrane
grupy białek (albuminy, globuliny, histony, metaloproteiny)
określa właściwości
fizyczne białek, w tym zjawiska: koagulacji i denaturacji
|
7. Budowa i
funkcjonowanie komórki.
.
|
wskazuje poszczególne
elementy komórki na schemacie, rysunku lub zdjęciu mikroskopowym
przedstawia podobieństwa
i różnice między komórką prokariotyczną a eukariotyczną oraz między komórką
roślinną, grzybową i zwierzęcą
opisuje błony komórki,
wskazując na związek między budową a funkcją pełnioną przez błony
wyjaśnia przebieg
plazmolizy w komórkach roślinnych, odwołując się do zjawiska osmozy
opisuje budowę i funkcje mitochondriów i chloroplastów,
podaje argumenty na rzecz ich endosymbiotycznego pochodzenia
wyjaśnia rolę wakuoli,
rybosomów, siateczki śródplazmatycznej (gładkiej i szorstkiej), aparatu
Golgiego, lizosomów i peroksysomów w przemianie materii komórki
wymienia przykłady grup
organizmów charakteryzujących się obecnością ściany komórkowej oraz omawia
związek między jej budową a funkcją
opisuje sposoby
poruszania się komórek i wykazuje rolę cytoszkieletu w ruchu komórek i
transporcie wewnątrzkomórkowym
wykazuje znaczenie
połączeń międzykomórkowych u organizmów wielokomórkowych
|
8. Zasady klasyfikacji i
sposoby identyfikacji organizmów.
|
porządkuje
hierarchicznie podstawowe rangi taksonomiczne
przedstawia związek
między filogenezą organizmów a ich klasyfikacją
rozróżnia (na schemacie)
grupy mono-, para- i polifiletyczne
przedstawia na podstawie
klasyfikacji określonej grupy organizmów jej uproszczone drzewo
filogenetyczne
oznacza organizmy za
pomocą klucza
opracowuje własny prosty
dychotomiczny klucz do oznaczania określonej grupy organizmów lub obiektów
|
9. Wirusy.
|
omawia podstawowe elementy
budowy wirionu i wykazuje, że jest ona ściśle związana z przystosowaniem się
do skrajnego pasożytnictwa
wyjaśnia, co to są
retrowirusy, i podaje ich przykłady
wymienia najważniejsze
choroby wirusowe człowieka (WZW typu A, B i C, AIDS, zakażenie HPV, grypa,
odra, świnka, różyczka, ospa wietrzna, polio, wścieklizna) i określa drogi
zakażenia wirusami oraz przedstawia podstawowe zasady profilaktyki chorób
wirusowych
|
10. Bakterie.
|
opisuje cykl życiowy
bakteriofaga (lityczny i lizogeniczny)
przedstawia różnorodność
bakterii pod względem kształtu i budowy komórki, zdolności do przemieszczania
się, trybu życia i sposobu odżywiania się (fotoautotrofizm, chemoautotrofizm,
heterotrofizm)
przedstawia
charakterystyczne cechy sinic jako bakterii prowadzących fotosyntezę
oksygeniczną (tlenową) oraz zdolnych do asymilacji azotu atmosferycznego
wyjaśnia, w jaki sposób
bakterie mogą przekazywać sobie informację genetyczną w procesie koniugacji
przedstawia rolę
bakterii w życiu człowieka i w przyrodzie
wymienia najważniejsze
choroby bakteryjne człowieka (gruźlica, czerwonka bakteryjna, dur brzuszny,
cholera, wąglik, borelioza, tężec), przedstawia drogi zakażenia bakteriami
oraz przedstawia podstawowe zasady profilaktyki chorób bakteryjnych
|
11. Protisty.
|
przedstawia sposoby
poruszania się protistów jednokomórkowych i wskazuje odpowiednie organelle
(struktury) lub mechanizmy umożliwiające ruch
przedstawia różnorodność
sposobów odżywiania się protistów, wskazując na związek z ich budową i trybem
życia
wymienia najważniejsze
protisty wywołujące choroby człowieka (malaria, rzęsistkowica, lamblioza,
toksoplazmoza, czerwonka pełzakowa), przedstawia drogi zarażenia oraz
przedstawia podstawowe zasady profilaktyki chorób wywoływanych przez protisty
|
12. Glony.
|
rozróżnia najważniejsze
grupy glonów (brunatnice, okrzemki, bruzdnice, krasnorosty, zielenice) na
podstawie cech charakterystycznych i przedstawia rolę glonów w ekosystemach
wodnych jako producentów materii organicznej
|
13. Grzyby.
|
podaje podstawowe cechy
grzybów odróżniające je od innych organizmów
wymienia cechy grzybów,
które są przystosowaniem do heterotroficznego trybu życia w środowisku
lądowym
wymienia cechy
pozwalające na odróżnienie sprzężniowców, workowców i podstawczaków
opisuje cykle życiowe
tych grup grzybów
przedstawia związki
symbiotyczne, w które wchodzą grzyby (w tym mikoryzę)
określa rolę grzybów w
przyrodzie dla człowieka
przedstawia podstawowe
zasady profilaktyki chorób człowieka wywoływanych przez grzyby
|
14. Porosty.
|
przedstawia budowę i
tryb życia porostów
określa ich znaczenie
jako organizmów wskaźnikowych
dokonuje obserwacji
występowania porostów w najbliższej okolicy
dokonuje mikro- i
makroskopowych obserwacji wybranych preparatów świeżych i trwałych
analizowanych grup organizmów (np. bakterii, protistów, glonów, grzybów,
porostów)
|
Biologia w
klasie II liceum – wymagania programowe rozszerzone
TREŚCI
dla klasy II
|
WYMAGANIA SZCZEGÓŁOWE
Uczeń po 5 trymestrze:
|
1. Opanowanie przez
rośliny środowiska lądowego.
|
porównuje warunki życia
roślin w wodzie i na lądzie oraz wskazuje cechy roślin, które umożliwiły im
opanowanie środowiska lądowego
|
2. Przegląd
różnorodności roślin lądowych.
|
wskazuje cechy charakterystyczne
mszaków, widłaków, skrzypów, paproci oraz roślin nago- i okrytonasiennych,
opisuje zróżnicowanie budowy ich ciała, wskazując poszczególne organy i
określając ich funkcje
porównuje przemianę
pokoleń (i faz jądrowych) grup roślin wymienionych powyżej, wskazując na
stopniową redukcję pokolenia gametofitu w trakcie ewolucji na lądzie
rozpoznaje
przedstawicieli rodzimych gatunków iglastych na ilustracjach i w terenie
rozróżnia rośliny
jednoliścienne od dwuliściennych, wskazując ich cechy charakterystyczne
(cechy liścia i kwiatu, system korzeniowy, budowa anatomiczna korzenia i
pędu)
podaje przykłady
znaczenia roślin w życiu człowieka (np. rośliny jadalne, trujące,
przemysłowe, lecznicze)
|
3. Budowa i funkcje
tkanek i organów roślinnych.
|
przedstawia
charakterystyczne cechy budowy tkanek roślinnych (twórczej, okrywającej,
miękiszowej, wzmacniającej, przewodzącej), identyfikuje je na rysunku
(schemacie, preparacie mikroskopowym, fotografii itp.), określając związek
ich budowy z pełnioną funkcją
analizuje budowę
morfologiczną rośliny okrytonasiennej, rozróżniając poszczególne organy i
określając ich funkcje
analizuje budowę
anatomiczną organów roślinnych: pierwotną i wtórną budowę korzenia i łodygi
rośliny dwuliściennej, pierwotną budowę łodygi rośliny jednoliściennej,
budowę liścia, określając związek ich budowy z pełnioną funkcją
opisuje modyfikacje
organów roślin (korzeni, liści, łodygi) jako adaptacje do bytowania w
określonych warunkach środowiska
wyróżnia formy
ekologiczne roślin w zależności od dostępności wody i światła w środowisku
|
4. Odżywianie się
roślin.
|
wskazuje główne makro- i
mikroelementy (C, H, O, N, S, P, K, Mg) oraz określa źródła, z których
rośliny je czerpią
określa sposób
pobierania wody i soli mineralnych oraz mechanizmy transportu wody (potencjał
wody, transpiracja, siła ssąca liści, kohezja, adhezja, parcie korzeniowe)
przedstawia warunki
wymiany gazowej u roślin, wskazując odpowiednie adaptacje w ich budowie
anatomicznej
wskazuje drogi, jakimi
do liści docierają substraty fotosyntezy i jakimi produkty fotosyntezy
rozchodzą się w roślinie
|
5. Rozmnażanie się
roślin.
|
podaje podstawowe cechy
zalążka i nasienia oraz wykazuje ich znaczenie adaptacyjne do życia na lądzie
opisuje budowę kwiatu
okrytonasiennych,
przedstawia jej
różnorodność i wykazuje, że jest ona związana ze sposobami zapylania
przedstawia powstawanie
gametofitów męskiego i żeńskiego, zapłodnienie komórki jajowej oraz rozwój i
kiełkowanie nasienia u rośliny nago- i okrytonasiennej; porównuje je ze sobą
oraz z roślinami zarodnikowymi
opisuje podstawowe
sposoby rozsiewania się nasion (z udziałem wiatru, wody i zwierząt),
wskazując odpowiednie adaptacje w budowie owocu
klasyfikuje owoce do
podanych rodzajów
opisuje sposoby
rozmnażania wegetatywnego, podając przykłady
|
6. Rośliny – reakcja na
bodźce.
|
przedstawia podstawowe
sposoby reakcji roślin na bodźce (ruchy tropiczne i nastyczne)
podaje ich przykłady
(fototropizm, geotropizm, sejsmonastia, nyktynastia)
przedstawia rolę
hormonów roślinnych w funkcjonowaniu rośliny, w tym w reakcjach tropicznych
wyjaśnia zjawisko
fotoperiodyzmu, przewiduje konsekwencje zmiany rytmu oświetlenia u roślin
uprawnych
planuje i przeprowadza
doświadczenie pokazujące wybraną reakcję tropiczną roślin
dokonuje obserwacji
mikro- i makroskopowych preparatów świeżych i trwałych wybranych roślin, ich
organów i tkanek
|
Biologia w
klasie II liceum – wymagania programowe rozszerzone
TREŚCI
dla klasy II
|
WYMAGANIA SZCZEGÓŁOWE
Uczeń po 6 trymestrze:
|
1. Zwierzęta bezkręgowe.
|
przedstawia budowę i
tryb życia gąbek
wymienia cechy
pozwalające na rozróżnienie parzydełkowców, płazińców, nicieni, pierścienic,
stawonogów, mięczaków i szkarłupni
przedstawia budowę,
czynności życiowe i tryb życia parzydełkowców, określa ich rolę w przyrodzie
porównuje cechy
płazińców wolno żyjących i pasożytniczych w powiązaniu z ich trybem życia
na podstawie schematów
opisuje przykładowe cykle rozwojowe pasożytniczych płazińców (tasiemiec
nieuzbrojony, tasiemiec uzbrojony, bruzdogłowiec szeroki, motylica wątrobowa)
oraz nicieni (glista ludzka, włosień kręty)
wymienia żywicieli
pośrednich i ostatecznych oraz wskazuje sposoby ich zarażenia wyżej
wymienionymi pasożytami
wymienia najczęściej
występujące płazińce i nicienie pasożytnicze, których żywicielem może być
człowiek, podaje sposoby zapobiegania szerzeniu się ich inwazji
rozróżnia wieloszczety,
skąposzczety i pijawki, wykazując w ich budowie przystosowania do środowiska
życia i sposobu odżywiania się
przedstawia znaczenie
pierścienic w przyrodzie i dla człowieka
wymienia wspólne cechy
stawonogów, podkreślając te, które zadecydowały o sukcesie ewolucyjnym tej
grupy zwierząt
rozróżnia skorupiaki,
pajęczaki, wije i owady oraz porównuje środowiska życia, budowę i czynności życiowe tych grup
porównuje przeobrażenie
zupełne i niezupełne owadów
charakteryzuje struktury
socjalne u owadów społecznych
przedstawia znaczenie
stawonogów w przyrodzie i w życiu człowieka
porównuje budowę i
czynności życiowe ślimaków, małżów i głowonogów, rozpoznaje typowych
przedstawicieli tych grup na ilustracjach i w terenie
przedstawia znaczenie
mięczaków w przyrodzie i dla człowieka
wymienia
charakterystyczne cechy strunowców na przykładzie lancetnika
|
2. Zwierzęta kręgowe.
|
wymienia cechy
charakterystyczne ryb, płazów, gadów, ptaków i ssaków w powiązaniu ze
środowiskiem i trybem życia
opisuje przebieg
czynności życiowych, w tym rozmnażanie się i rozwój grup wymienionych powyżej
dokonuje przeglądu
wymienionych grup kręgowców, z uwzględnieniem gatunków pospolitych i
podlegających ochronie w Polsce
na podstawie
charakterystycznych cech zalicza kręgowce do odpowiednich gromad, a ssaki
odpowiednio do stekowców, torbaczy lub łożyskowców
przedstawia znaczenie
kręgowców w przyrodzie i w życiu człowieka
|
3. Porównanie struktur
zwierząt odpowiedzialnych za realizację różnych czynności życiowych.
|
przedstawia zależność
między trybem życia zwierzęcia (wolno żyjący lub osiadły) a budową ciała, w tym symetrią
opisuje różne rodzaje
powłok ciała zwierząt
analizuje rolę i
współdziałanie układu mięśniowego i różnych typów szkieletu (wewnętrznego,
zewnętrznego, hydraulicznego) podczas ruchu zwierząt
wymienia rodzaje zmysłów
występujące u zwierząt, wymienia odbierane bodźce,
określa odbierające je
receptory i przedstawia ich funkcje
odróżnia oczy proste od
złożonych
wykazuje związek między
rozwojem układu nerwowego a złożonością budowy zwierzęcia; przedstawia etapy
ewolucji ośrodkowego układu nerwowego u kręgowców
podaje przykłady
regulacji hormonalnej u zwierząt na przykładzie przeobrażenia u owadów
podaje różnice między
układami pokarmowymi zwierząt w zależności od rodzaju pobieranego pokarmu
opisuje rolę organizmów
symbiotycznych w przewodach pokarmowych zwierząt (na przykładzie przeżuwaczy
i człowieka)
wyjaśnia rolę płynów
ciała krążących w ciele zwierzęcia
wykazuje związek między
budową układu krwionośnego a jego funkcją u poznanych grup zwierząt
wykazuje znaczenie
barwników oddechowych i podaje ich przykłady u różnych zwierząt
na przykładzie poznanych
zwierząt określa sposoby wymiany gazowej i wymienia służące jej narządy
(układy)
wyjaśnia istotę procesu
wydalania oraz wskazuje substancje, które są wydalane z organizmów różnych
zwierząt, w powiązaniu ze środowiskiem ich życia
podaje przykłady różnych
typów narządów wydalniczych zwierząt
wymienia typy
rozmnażania bezpłciowego i podaje grupy zwierząt, u których może ono
zachodzić
podaje różnicę między
zapłodnieniem zewnętrznym a wewnętrznym, rozróżnia jajorodność,
jajożyworodność i żyworodność i wymienia grupy, u których takie typy
rozmnażania występują
przedstawia podstawowe
etapy rozwoju zarodka, wymienia listki zarodkowe i struktury z nich
powstające
porównuje zwierzęta
pierwo- i wtórouste pod kątem cech rozwoju
rozróżnia rozwój prosty
(bezpośredni) od złożonego (pośredniego), podając odpowiednie przykłady
przedstawia rolę błon
płodowych w rozwoju zarodka kręgowców lądowych
dokonuje obserwacji
mikro- i makroskopowych preparatów świeżych i trwałych wybranych zwierząt,
ich narządów i tkanek (na przykład przeprowadzając sekcję ryby).
|
